Prof. dr hab. Kazimierz Ściesiński
Fragment książki „Hodowla psów”
Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2004
Jeśli pies ma odnieść sukces na wystawie, musi być przede wszystkim w odpowiedniej kondycji wystawowej (zdrowy i dobrze umięśniony), mieć pewną, ale nie nadmierną ilość tkanki tłuszczowej (nie powinny zbierać się fałdy na grzbiecie), a jego szata musi być odpowiednio przygotowana i wypielęgnowana.
Tylko ten wystawca osiągnie sukces, który przez cały czas zajmuje się swoim psem w trakcie trwania wystawy. Pies na wystawie narażony jest na wiele niespodziewanych stresów, a jego układ nerwowy na wiele niespodziewanych bodźców. Pies, który nie ma pewnego charakteru, szuka wówczas wsparcia i pomocy u swego właściciela. Od momentu wejścia na teren wystawy przez kilka pierwszych godzin właściciel stale musi być z psem. Po doprowadzeniu psa do jego miejsca (np. do boksu) uwiązuje się go dość krótko, aby nie mógł sięgnąć do miejsca, gdzie jest uwiązany inny pies.
Na wystawę należy zabrać ze sobą miskę, by podać w niej wodę do picia, a także, koc, aby pies miał gdzie się położyć. Należy wziąć ze sobą również świadectwo zdrowia psa i przebytych szczepień (wścieklizna). W dniu wystawy psa nie należy karmić, można to zrobić dopiero wieczorem po przyjściu do domu. Bardzo ważne jest, aby pies przed wejściem na ring załatwił swoje potrzeby fizjologiczne, dlatego też należy go co dwie godziny wyprowadzać w odpowiednie miejsce. Tuż przed wejściem na ring pies musi być wyczesany, włosy u ras krótkowłosych wygładzone flanelą lub irchą, oczy oczyszczone wacikiem, kufa i brzegi powiek posmarowane wazeliną. Zęby muszą być pozbawione kamienia nazębnego (patrz podrozdział o pielęgnacji zębów).
Po wejściu na ring wystawowy pies powinien być oprowadzany po stronie lewej wystawcy lub za nim, jak jest to praktykowane na wielu ringach zachodnich. Wystawca powinien przez cały czas zachować bliski kontakt z psem, aby zachowywał się on swobodnie i przyjacielsko. Pies musi być wcześniej nauczony pokazywania uzębienia, a także aprobowania dotykania części jego ciała przez obce osoby. Sędzia oceniający może sprawdzić stan kondycji i budowy anatomicznej. Dlatego też prezentacji psa na ringu należy nauczyć wcześniej. Trzeba przećwiczyć w wolnym terenie chodzenie i bieganie z psem wokół koła. Pies musi chodzić i biec swobodnie, a nie ciągnąć wystawcę lub być sam ciągnięty. Na ringu psy są wystawiane na tzw. wodzidełku – smyczy wystawowej (wykonanej z tasiemki lub cienkiej skórki). Pies powinien być ustawiony we właściwej pozycji, typowej dla jego rasy. Psy ras małych i średnich są często ustawiane i prezentowane na stole lub na płytach.
Właścicielom rasowych psów zwykle brak obiektywizmu. Jeśli nie uzyskują oczekiwanej oceny hodowlanej lub medalu, są rozżaleni, bo ich pupil wydaje się im piękniejszy od tego, który zajął pierwsze miejsce.
Umiejętne wystawienie psa to prawdziwa sztuka, często niezrozumiała dla przeciętnego wystawcy i zwiedzającej publiczności. Aby konkurować o wysokie lokaty i tytuły, wystawca – prezenter, zwany też handlerem, powinien: po pierwsze – posiadać bardzo dobrego psa, po drugie – nauczyć go, aby ten wspaniale pokazywał swoje zalety. Na świecie tego typu wystawcy – handlerzy (mający wrodzony talent nawiązywania kontaktu z psem) często trudnią się wystawiennictwem zawodowo. Mają okresowo po kilka wartościowych zwierząt od różnych hodowców i jeżdżą z nimi z wystawy na wystawę, zbierając trofea. Ostatnio także i w naszym kraju wykształciło się wąskie grono utalentowanych wystawców-amatorów. Są oni przez hodowców wprost rozchwytywani. Niżej podano kilka zasadniczych reguł sztuki wystawiania.
Naukę przygotowania psa wybitnie wystawowego należy zacząć bardzo wcześnie. Doświadczeni hodowcy w wieku 6-7 tygodni selekcjonują zwierzęta, wybierając najbardziej wartościowe pod względem cech budowy i charakteru, i w tym wieku zaczynają naukę przybierania właściwej postawy ringowej. Szczenię codziennie ustawia się, najlepiej na stole, na kilka minut w postawie ringowej. Nauka postawy ringowej polega na tym, że jedną ręką trzymamy głowę psa tuż pod brodą, przednie nogi ustawiamy równolegle pod klatką piersiową, a tylne równolegle za psem. U pewnych ras drugą ręką podtrzymuje się ogon. Czas trwania poszczególnych lekcji powinien być coraz dłuższy, aż do kilku, kilkunastu minut. Po każdej lekcji chwali się psa i nagradza.
Aby nauczyć szczenię chodzenia na smyczy, a następnie na wodzidełku wystawowym, najpierw nakłada mu się na stałe obrożę, a dopiero po kilku dniach, gdy przyzwyczai się, dołącza się smycz. Wyprowadza się psa na spacer. Dopiero gdy szczenię umie już dobrze chodzić na smyczy, można je przyzwyczajać do wodzidełka. Wodzidełko wystawowe to dość cienki sznurek, początkowo trudny do zaakceptowania przez szczenię. Dlatego najpierw zaczynamy je wyprowadzać na cienkiej smyczy, którą potem zastępujemy wodzidełkiem. Wysokiego trzymania głowy należy uczyć psa już od małego szczeniaka, dlatego jedzenie należy podawać, zależnie od wielkości psa, na stołku lub krzesełku. W trakcie spacerów należy uczyć psa, aby wysoko trzymał głowę, lekko stale podciągając wodzidełko. Potem po wielu treningach pies powinien trzymać głowę wysoko, ale już na luźnym wodzidełku. Treningi biegowe na luźnym wodzidełku należy coraz bardziej przedłużać. Co jakiś czas przerywa się bieg i ustawia psa w postawie ringowej – prezentacyjnej. Powinno się nauczyć psa, aby stał tak długo, jak sobie życzymy w każdych okolicznościach. W celu oswojenia psa z hałasem, jaki niestety panuje na wystawach (szczególnie odbywających się w halach), należy przeprowadzać treningi także w hali zamkniętej, np. na dworcu kolejowym.
Pies musi być tak wytresowany, aby w trakcie pokazu ringowego stanowił z wystawcą jedność. Wówczas dopiero może zacząć jeździć na wystawy, aby zdobywać kolejne medale, tytuły i nagrody.
Sztuka prezentacji to tresura właściwego zachowania się psa na wystawie. Dobra prezentacja psa ułatwia sędziemu szybką i sprawną ocenę. Nabiera on przeświadczenia, że pies ma nie tylko dobrą budowę, ale i pewny, zrównoważony charakter, co odbija się na ocenie i lokacie.
Wystawca powinien zachowywać się poprawnie wobec sędziego i organizatorów, a także współwystawców, pamiętać, że wystawa to impreza, na której obowiązuje sportowe zachowanie.
Pies musi być doprowadzony na ring o oznaczonej godzinie podanej w programie oceny danej rasy. W wypadku spóźnienia się sędzia może odmówić oceny lub ocenić psa poza konkurencją. Trzeba pamiętać, że wystawa jest imprezą hodowlano-propagandową nie tylko dla wystawców, sędziów i organizatorów, ale przede wszystkim dla publiczności, dlatego po ocenie należy zostać aż do zakończenia wystawy.
Sędziowie kynologiczni maj ą za zadanie ocenić psy doprowadzone na wystawę. Dzielą się na okręgowych i krajowych z uprawnieniami międzynarodowymi. Sędziami zostają najczęściej doświadczeni hodowcy. W niektórych krajach – tylko tacy, którzy sami wyhodują kilka championów. Na wystawie sędzia jest ostatecznym i absolutnym autorytetem, a jego ocena jest niepodważalna. Jest to funkcja trudna i odpowiedzialna. Usatysfakcjonowani są tylko ci wystawcy, których psy otrzymały pierwsze miejsce. Psy po doprowadzeniu na ring są ustawione w kolejności zgłoszeń (przez asystentów lub porządkowych). Sędzia może oceniać psa indywidualnie lub na podstawie oceny porównawczej stawki wystawianych psów.
Na początku oceny następuje najczęściej badanie stanu uzębienia. Przy braku zębów, np. spowodowanym urazem lub wypadkiem, sędzia może honorować tę anomalię, jeśli jest ona potwierdzona świadectwem lekarza weterynarii. U psów samców sędzia sprawdza, czy oba jądra są w worku mosznowym. Przy stwierdzonym braku jednego lub obydwu jąder pies jest wykluczony z dalszej oceny. Po obejrzeniu ogólnej budowy sędzia przeprowadza dalszą ocenę szczegółową. Oglądanie psa w biegu umożliwia sprawdzenie ogólnej harmonii budowy anatomicznej i aparatu ruchu. Sędzia może dodatkowo zażądać prezentacji psa z boku, z tyłu i z przodu, aby wykryć inne cechy budowy. W zależności od zauważonych zalet i błędów następuje ostateczne ustalenie kolejności lokaty danego psa.
Ocena ringowa psa przez sędziego to sprawdzenie prawidłowej budowy anatomicznej, mechaniki ruchu, a także pewnych elementów charakteru psa oraz szczegółów uwzględnionych we wzorcu danej rasy.
Zdobycie przez psa pierwszego miejsca jest związane z uzyskaniem tytułów i nagród. Wystawca otrzymuje kopię karty oceny i dyplom lub medal w zależności od uzyskanej lokaty (trzy pierwsze miejsca są medalowe).
Sędzia może obwieścić swoje orzeczenie wystawcom i publiczności oraz uzasadnić ocenę.
Celem wystawy jest ocena i wyselekcjonowanie najlepszego materiału hodowlanego, a także spełnienie roli propagandowej i spopularyzowanie kynologii amatorskiej w społeczeństwie.